นิราศหนองคาย พิมพ์ครั้งแรก 2412 นายทิม สุขยางค์ (หลวงพัฒนพงษ์ภักดี) (พ.ศ. 2390-2458)   นิราศหนองคาย ต่างจากนิราศอื่นๆ คือ เป็นบันทึกประวัติศาสตร์ ที่ช่วยให้เรา เข้าใจความหมาย ของคำว่า การยกทัพ การเกณฑ์ทัพ การพักพล รวมทั้งเส้นทาง ระหว่างเดินทัพ จากกรุงเทพฯ ไปนครราชสีมา ต่อไปยังพิมาย เมืองพุทไธสง เพื่อปราบกบฏฮ่อ ที่หนองคาย แล้วเดินทางกลับมา ทางดงพระยากลาง กินเวลาถึง 8 เดือนนั้น ช่วยให้เห็น สภาพบ้านเมืองไทย ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ได้เป็นอย่างดี เพราะนายทิม ได้เขียนไว้โดยละเอียด ได้ภาพกระจ่าง   ครั้นต้องแสงสุริยาทิพากร กำเริบร้อนด้วยพิษฤทธิ์วิกล อายพื้นดินนำพาให้อาพาธ วิปลาสแรงกล้าเมื่อหน้าฝน ตกแล้งหมาดขาดเหงื่อยังเหลือทน จึ่งพาคนให้เป็นไข้ได้รำคาญ คนเดินเท้าก้าวหล่มบ้างล้มลุก ช้างเดินบุกหล่มล้าน่าสงสาร เหล่าโคต่างล้าล้มอยู่ซมซาน บ้างวายปราณกลิ้งตายเป็นหลายโค ช้างบุกหล่มบ้างล้มด้วยเต็มล้า ดูก็น่าสมเพชสังเวชโข เจ้าของช้างเสียใจร้องไห้โฮ ว่าพุทโธ่ซื้อมาราคาแพง ที่ช้างใหญ่ไม่สู้ล้ามาติดติด พระอาทิตย์คล้อยบ่ายลงชายแสง คนเดินเท้าอ่อนล้าระอาแรง บ้างย่องแย่งเท้าพุปะทุพอง (หน้า 216-218)   ! back ! ! home !