80 ปีในชีวิตของข้าพเจ้า พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพขุนวิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพันธ์) 9 ตุลาคม 2523 กาญจนาคพันธ์ (ขุนวิจิตรมาตรา) (พ.ศ. 2440-2523)   ขุนวิจิตรมาตรา มีผลงานเขียนบทความลงในวารสารต่างๆ เกี่ยวด้วยสังคมวัฒนธรรมไทยจำนวนมาก งานรวมเล่ม ได้แก่ ภูมิศาสตร์วัดโพธิ์ เด็กคลองบางหลวง คอคิดขอเขียน ภูมิศาสตร์สุนทรภู่ และสำนวนไทย เป็นต้น งานของขุนวิจิตรมาตรามีลักษณะเด่น คือ เป็นการบันทึกสภาพสังคม และโดยที่ท่านมีภูมิรู้ถึงรากฐานของสิ่งนั้นๆ อย่างลึกซึ้ง ขณะเดียวกัน มีภูมิรู้เกี่ยวกับโลกอันสามารถนำมาเป็นข้อเปรียบเทียบหรืออ้างอิง ยิ่งช่วยให้เข้าใจตำแหน่งแห่งที่ของสังคมที่เป็นอยู่ และเปลี่ยนแปลงไปชัดเจนยิ่งขึ้น หนังสือ 80 ปีในชีวิตของข้าพเจ้า ได้สะท้อนให้เรารู้สึกได้ว่า ขุนวิจิตรมาตราไม่ใช่ผู้ที่สนใจการเมือง หรือมักใหญ่ใฝ่สูง ท่านไม่สนใจที่จะสร้างชื่อเสียงจากวิชาความรู้ หากแต่ผลิตผลงาน ก็เพื่อตัวความรู้นั้นแท้ๆ หรือเพื่อสนองแก่คุณค่าจิตใจ การทำงานให้แก่รัฐบาลจอมพลป. ในสาระสำคัญตรงกับแนวคิดของท่านเอง เกี่ยวกับความสำคัญของเมืองไทย ชาวนาไทย และสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นเพลงชาติสยามที่ท่านแต่ง บทละคร เรื่องบ้านไร่นาเรา หรือหนังสือชุดประวัติการค้าไทย 80 ปีในชีวิตของข้าพเจ้า ได้สะท้อนให้เห็นสามสิ่งพร้อมๆ กัน คือ ประการแรก เราได้เห็นถึงพัฒนาการของสังคมไทย และทางเลือกของคนไทย โดยเฉพาะในเมืองหลวงในระยะต่างๆ ในท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของกระแสสังคมโลก ประการที่สอง เห็นถึงกระบวนคิดของผู้คนในวงการชนชั้นปัญญาชน ผู้มีบทบาทในการผลิตงานศิลปวัฒนธรรม เห็นได้ชัดเจนว่า ในเวลาที่กล่าวนั้น แม้ว่ากระแสวัฒนธรรม และความเป็นตะวันตกจะรุกเข้ามา แต่สังคมไทยก็ยังมีจุดยืน มีหลักคิดอยู่พอเพียงในบางระดับที่จะสามารถพัฒนา และปรับตัวเข้าสู่ยุคใหม่ โดยที่ยังไม่ละทิ้งรากแห่งความเป็นไทย และประการสุดท้าย งานชิ้นนี้ทำให้ได้เห็นถึงชีวิตของท่านผู้ประพันธ์เอง ผู้ซึ่งดำเนินชีวิตอย่างสงบเรียบง่าย ตรงไปตรงมาต่อความคิด และความรู้ของตนเอง   ! back ! ! home !